دلیل این همه استثناء در شیمی چیست؟

هر پدیده ای (به عنوان یک معلول) تحت تاثیر بی نهایت پدیده دیگر (علت‌ها) قرار دارد که این علت‌ها طبیعتاً دارای اهمیت یکسان نیستند.
مثلاً شعاع اتمی یک عنصر، تحت تاثیر عوامل متعددی است که از جمله مهم‌ترین آنها می توان به بار موثر هسته، آخرین لایه اصلی دارای الکترون، آرایش الکترونی لایه ظرفیتی و غیره اشاره کرد.
حال، در مورد بسیاری پدیده ها مشاهده می‌شود که همواره عامل یا دلیلی که از سایر دلایل بسیار مهم‌تر است، یک مورد خاص است.
مثلاً مشاهده کرده ایم که دلیل اصلی و تعیین کننده در شعاع اتمی عناصر یک گروه در جدول تناوبی معمولاً آخرین لایه دارای الکترون(n) است.
براین اساس یک “قاعده” ابداع میکنیم که مثلاً چون از بالا به پایین در هر گروه جدول تناوبی آخرین لایه در حال بزرگ شدن است، بنابراین شعاع هم باید بزرگ شود.
ولی ممکن است برای یک یا چند پدیده خاص (در مثال فوق، شعاع چند عنصر خاص جدول) دلیل اصلی بحث آخرین لایه نباشد و مثلاً بار موثر هسته دلیل اصلی باشد.
بنابراین میگوییم اینجا یک “استثناء” دیده شده است.

مثل Ga که با آنکه از Al پایین‌تر است ولی شعاع کوچک تری دارد.
یعنی استثناء چیزی نیست که در طبیعت وجود داشته باشد؛ بلکه ما با دانش ناقص خود (نسبت به کل دانشی که در عالم وجود دارد) ابتدا یک موضوع را “قاعده” فرض کرده ایم (حال آنکه اساساً وجود چنین قاعده‌ای در طبیعت نابدیهی است) و هر انحرافی از آن قاعده‌ی “من درآوردی” را استثناء می نامیم.
بنابراین می‌توان گفت از قوانین طبیعت اساساً استثنائی وجود ندارد و همه قوانین کاملاً و سرسختانه در حال اجراء هستند.